Terapia manualna jest mechaniczną pracą fizjoterapeuty na tkankach pacjenta. Fizjoterapeuta wprowadza specyficzny ruch w różnych kierunkach i płaszczyznach w obrębie stawu, mięśnia, nerwu lub powięzi. Istnieje wiele dowodów naukowych potwierdzających korzystny biologiczny wpływ na tkanki poprzez działania manualne. Wiele osób myli terapię manualną z masażem. Masaż to jedynie „dotykanie” bolących mięśni. Terapia manualna natomiast polega na wprowadzeniu specyficznego ruchu w różne tkanki w celu przywrócenia prawidłowej biomechaniki. Obejmuje między innymi ślizgi stawowe, terapię funkcjonalną mięśni, neuromobilizację. Terapię manualną zawsze warto uzupełnić odpowiednim treningiem mięśniowym w celu utrwalenia efektów. W ostatnich latach w zależności od szerokości geograficznej powstało na świecie kilka udokumentowanych skutecznych metod terapii manualnej, które mają ze sobą wiele wspólnego. Poniżej opisano te, którymi pracują fizjoterapeuci w Fizjo Instytucie. Aby uzyskać tytuł dyplomowanego terapeuty danej metody, fizjoterapeuta poświęca nawet kilka lat ucząc się na szkoleniach podyplomowych w kraju i za granicą oraz zdając odpowiednie egzaminy uprawniające do pracy daną metodą.
Terapia manualna wg Cyriax’a (Wielka Brytania)
Jest to system badania, diagnozowania i terapii kręgosłupa i stawów obwodowych. Opiera się na dokładnym testowaniu pacjenta w celu postawienia precyzyjnej diagnozy. Pomaga odpowiedzieć na pytanie czy przyczyną problemu jest staw czy mięsień czy nerw? Jeśli mięsień to która jego część – ścięgno, brzusiec. przyczep, czy przejście ścięgna w brzusiec? Terapia według Cyriaxa obejmuje m.in. techniki poprzecznej frykcji, trakcji lub manipulacji na dość długich dźwigniach ruchowych.
Terapia manualna wg Lewit’a (Czechy)
Prof. Karel Lewit był jednym z ojców medycyny manualnej. Stworzył system badania i leczenia kręgosłupa i stawów obwodowych. Uważał , że przyczyny problemu należy szukać nie tylko w miejscu bólu, ale przede wszystkim w innych obszarach ciała. Na ciało należy patrzeć jak na łańcuch powiązanych ze sobą patologii. Lewit po wielu latach doświadczeń i obserwacji stworzył szereg technik mobilizacji, manipulacji i aktywnych ćwiczeń pacjenta.
Terapia manualna w Kaltenborn’a- Evjenth’a (Norwegia)
Terapeuta wykonuje specjalistyczne testy manualne aby stwierdzić czy źródłem bólu jest zbyt napięty mięsień, podrażniony nerw, czy też zdegenerowany staw. W zależności od wyniku wykonanego testu dobiera się konkretną technikę leczenia. W inny sposób leczy się nadmiernie napięty lub skrócony mięsień, uciśnięty nerw lub zaburzony staw. Techniki obejmują m.in. masaż poprzeczny, masaż funkcyjny, relaksację poizometryczną, mobilizacje stawów, manipulacje i neuromobilizacje.
Terapia manualna wg Maitland’a (Australia)
Terapia obejmuje techniki terapeutyczne działające na stawy, mięśnie i tkankę nerwową zarówno w obrębie kręgosłupa jak i stawów obwodowych. Polega między innymi na rytmicznych biernych bezbolesnych ruchach wprowadzanych w tkankę (mobilizacjach) oraz szybkich ruchach (manipulacjach). Maitland uważał, że najważniejsze jest rozwiązanie danego problemu funkcjonalnego poprzez zniesienie odczuć bólowych, przywrócenie odpowiedniej ruchomości w stawie oraz wyrównanie napięcia mięśniowego. Istotna była dla niego zależność między ruchami kręgosłupa, a objawami bólowymi ze strony ośrodkowego układu nerwowego. W tej koncepcji nie jest najważniejsze odkrycie bezpośredniej przyczyny dysfunkcji, ale obserwacja objawów i zastosowanie najlepszej techniki terapeutycznej. Po każdej zastosowanej technice bada się ponownie pacjenta, aby sprawdzić jak zmienia się ból, ruchomość i napięcie mięśniowe. W zależności od wyniku modyfikuje się dalsze leczenie.
Terapia manualna wg McKenziego (Nowa Zelandia)
Terapia służąca leczeniu kręgosłupa poprzez aktywne ruchy pacjenta. Terapeuta razem z pacjentem poszukują tego kierunku ruchu, który po kilku powtórzeniach przynosi wyraźną poprawę. Terapia odbywa się zgodnie z zasadą stopniowania siły tj. najpierw pacjent wykonuje ruch samodzielnie, potem z własnym dociskiem, potem z pomocą terapeuty, a dopiero potem, jeśli jest to w ogóle potrzebne, jest miejsce na tzw. techniki manualne, czyli mobilizację, czy też manipulację. Ważna jest edukacja pacjenta. Pacjent powinien zrozumieć i potrafić wykonywać czynności życia codziennego w prawidłowych wzorcach ruchowych, co pozwala zapobiegać powstawaniu przeciążeń w narządzie ruchu.
Terapia manualna wg Mulligan’a (Nowa Zelandia, Wielka Brytania)
Terapię Mulligana wyróżnia to, że opiera się na aktywnych ruchach pacjenta połączonych z bierną korekcją ustawienia stawu trzymaną przez fizjoterapeutę. Techniki opierają się na całkowitej bezbolesności, funkcjonalnym obciążeniu powierzchni stawowych siłą grawitacji, łączeniu ruchu biernego w płaszczyźnie powierzchni stawowych z czynnym ruchem kątowym w tym samym stawie, stosowaniu docisku na końcu zakresu bezbolesnego ruchu, stosowaniu odpowiedniej liczby powtórzeń, poleceniu „zadania domowego” dla pacjenta, polegającego na wykonywaniu indywidualnie dobranych specjalistycznych ćwiczeń.
